‘De lijn is een punt die zich in
beweging zet’. Een reflectie van de kunstenaar Paul Klee. Nulla dies sine linea. ‘Geen dag zonder lijn' betekent bij Klee dat
je elke dag met je vak bezig moet zijn, telkens even moet denken waarom het ook
weer te doen was in je leven. In zijn geval was dat de scheppende kunst, maar
het geldt eigenlijk voor iedereen. De schrijver en journalist kunnen geen dag
zonder geschreven regel, de filosoof
niet zonder een uurtje Kant lezen, de jurist niet zonder haar jurisprudentie,
de atleet niet zonder zijn kilometers en de wielrenner niet zonder zijn
dagelijkse training van twee uur fietsen, de docent niet zonder reflectie hoe
het leren nog beter kan.
De lijn is nooit af, groeit als een
organisme verder en verder. De lijn gaat op reis en beleeft steeds nieuwe
avonturen. De lijn krijgt een eigen leven in een eindeloze reeks mogelijke
figuren en kruisingen van lijnen. Het is, kortom, een scheppend beginsel, dat
zich iedere dag opnieuw doet gelden. Het is herbeginnen, het tegenovergestelde
van de herhaling of de mechanische verveling. Punt. En altijd ben ik benieuwd
wat er na de punt komt.
Inmiddels is het een week geleden
dat we met dertien ervaren innovators in het onderwijs de Lerende Reis zijn
begonnen. Relatieve eenlingen die zich proberen los te zingen van de wereld van
conventies. Inventies in plaats van conventies. Stuk voor stuk zijn het mensen
die streven naar een ruimere blik, naar een andere manier van denken en
handelen in het onderwijs. En dat andere denken en handelen vraagt om andere
contexten omdat alleen die leiden tot schuivende inzichten. Creatieve uitingen
en innovatieve ideeën staan meestal niet op zichzelf maar ontstaan binnen een
bepaalde context van niet traditioneel denken. Buiten je eigen denkkaders
treden leidt tot het zien van nieuwe oplossingen. Zo groeit het besef dat er
met verschillende brillen gekeken kan worden, dat je het denken over onderwijs
kunt herdenken.
Onderwijs is te belangrijk om er
niet mee te experimenteren. En dat hebben we gedaan. Josephine en ik hebben
gekozen voor een andere aanpak die je zou kunnen samenvatten met: RUIMTE maken
en Ruimte laten. Geen onderzoeker of trainer als eigenaar van een leertraject,
maar de groep als regisseur van haar eigen leerproces. Niet lean and mean, maar
leeg en ruim. Een vrijplaats of agora bieden waarin je met anderen relatief
tijdloos kan filosoferen en autonoom kunt creëren. Ruimte maken en laten om iets
moois en nieuws te laten ontstaan. Iets essentieels zonder overbodigheden.
Spannend. Ook voor mij. Ik ben geneigd om stevig in het proces te zitten. Er
ontgaat mij geen trillend bovenlipje, of een ontwikkelend patroon in
groepsprocessen. En dan niet ingrijpen maar de groep alleen maar volgen in
aandachtige aanwezigheid.
Leiden en volgen. Iemand die iets
creëert leidt degene die het aanschouwt ergens naar toe. Jij, de ontvanger,
volgt daarin misschien, maar er is geen vaste weg, alleen die van jezelf. Een
weg naar jouw en mijn persoonlijke vragen. En wie is daarin leidend? Wie of wat
zet je aan om je eigen pad te volgen? Vragen die ik mij stel. Wie ben ik en wat
is mijn rol als ik niet meer de initiator ben van de leerprocessen van de ander
of van de groep die ik begeleid. En wat houdt die begeleiding dan eigenlijk in?
Is het hebben van hoge verwachtingen en het faciliteren en aanwezig zijn
genoeg? Reflecties van een vertwijfelde trainer.
De Lerende Reis gaat voor mij over
grensoverschrijdende samenwerking, pedagogische professionals, kennisdeling,
creatieve spanning, nieuwe combinaties, over de afwezigheid van regels en
procedures, over collectieve ambitie, bescheidenheid, betrokkenheid en
zelforganisatie, over synergie, verrijking van verschillen en over dienend
leiderschap. Bij dat laatste heb ik altijd de neiging om leider schaap te
schrijven. Loopt een goede herder voor of achter de schapen?
De eerste voorzichtige stap is gezet.
En nu maar met zijn allen ontdekken welke lijn er zal ontstaan. Wat
uiteindelijk in februari zichtbaar zal zijn, we zullen het beleven.
Graag sluit ik af met de bekende
woorden van Klee: 'Kunst geeft niet het
zichtbare weer, kunst maakt zichtbaar'.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten